ثریا اسفندیاری بختیاری در روز اول تیر ۱۳۱۱ در شهر فارسان چهارمحال بختیاری از مادری آلمانی بنام اوا کارل متولد شد. او بعد از فوزیه دومین همسر محمدرضا پهلوی و ملکه ایران بود. وی فرزند خلیل خان اسفندیاری و نوه اسفندیار خان سردار اسعد است. ثریا پس از ازدواج با محمد رضا پهلوی، شاه وقت ایران به “ملکه‌ای با چشمان زمردین” معروف شد. عکس‌های این گزارش تصویری از آرشیو خبرگزاری آلمان برگرفته شده‌اند.
ثریا تا هشت ماهگی در ایران بود و پس از آن خانواده‌اش او را با خود به برلین بردند. وی کودکی را در برلین گذراند و در پاییز ۱۳۱۶ به اتفاق خانواده‌اش به ایران بازگشـت. در اصفهان وارد مدرسه آلمانی‌های مقیم اصفهان شد و زبان فارسی را نزد معلم خصوصی فرا گرفت. تا ۱۳۲۰ در آن مدرسه به تحصیل پرداخت.
پس از اشغال ایران در جریان جنگ جهانی دوم مدارس آلمان‌ها تعطیل شـد. او در ۱۳۲۳ وارد مدرسه میسیونرهای انگلیسی شد و تا پانزده سالگی در این مدرسه به تحصیلاتش ادامه داد تا این‌که در سال ۱۳۲۶ به همراه خانواده‌اش به سوئیس رفت. در آنجا زبان فرانسه آموخت و انگلیسی را نیز بعدها در مؤسسه‌ای در لندن تکمیل کرد.
انتخاب ثریا برای همسری محمدرضا به وسیله خواهر بزرگ‌تر شاه، شمس انجام گرفت. شمس در یک مجلس مهمانی در سفارت ایران در لندن که ثریا هم دعوت شده بود، در همان نظر اول او را پسندید و مسئله را با خلیل خان اسفندیاری در میان گذارد. ثریا با آمادگی قبلی برای روبرو شدن با شاه به تهران آمد.
محمد رضا پهلوی در اولین نظر ثریا را پسندید و او هم تمایل به این ازدواج پیدا کرد. مراسم نامزدی آن‌ها برای روز ۶ دی ۱۳۲۹ در نظر گرفته شد، ولی ثریا ناگهان دچار بیماری حصبه شد و ناگزیر مراسم ازدواج به تعویق افتاد. پس از طی دوران نقاهت، تشریفات عقد و ازدواج در نهایت سادگی در ۲۳ بهمن همان سال بر‌گزار شد.
بعد از چند سال موضوع بچه‌دار شـدن محمد رضا پهلوی و ثریا بصورت بسیار جدی در دربار مطرح شد و ملکه مادر مرتباً این مطلب را با پسرش در میان می‌گذاشت. شاه در مهر ۱۳۳۳ با ملکه ثریا به آمریکا رفت و در آنجا آزمایش‌های دقیق پزشکی صورت گرفت که هیچ چیز غیرطبیعی دیده نشد و سرپرست هیات پزشکی اعلام کرد “شما هر دو در کمال سلامت هستید و فقط باید صبر کنید”.
دیدار محمد رضا پهلوی و ثریا با وینستون چرچیل، نخست وزیر وقت بریتانیا. تاریخ ۱۹۵۵ میلادی.
سفر محمد رضا پهلوی و ثریا به آلمان. مراسم استقبال در کاخ برنرات در نزدیکی دوسلدورف. تاریخ ۱ مارس ۱۹۵۵ میلادی.
سفر محمد رضا پهلوی و ثریا به آلمان. عکس: مراسم استقبال ایرانیان مقیم هامبورگ از شاه و ثریا در هتل آتلانتیک. تاریخ: ۲۳ فوریه سال ۱۹۵۵ میلادی.
تئودور هویس، رئیس جمهور آلمان در حال روشن کردن سیگار برای ثریا. تاریخ ۲۷ فوریه سال ۱۹۵۵ میلادی.
سفر کنراد آدناور، صدر اعظم آلمان به تهران. از سمت چپ: لیبت ورهان، دختر صدر اعظم آلمان، مترجم، محمدرضا شاه، ثریا همسر دوم شاه، کنراد آدناور، بانویی که شناخته نشد و هانس گلوبکه، وزیر مشاور آلمان در کاخ گلستان. تاریخ ۲۹ مارس ۱۹۵۷.
محمد رضا پهلوی و ثریا در روز ۲۴ اسفند ۱۳۳۶ از هم جدا شدند و مجلس شورای ملی طلاق آن‌ها را اعلام شد.
در پیامی که صادر شده آمده است: “ثریا پهلوی در تمام مدت همسری محمدرضا پهلوی از هیچ گونه خدمت و عطوفت و خیرخواهی نسبت به ملت ایران خودداری نفرموده و از هر حیث شایستگی مقام شامخ خود را داشته‌اند و در این مورد نیز با کمال علاقه و محبتی که فی‌مابین وجود دارد، آمادگی خود را برای قبول هر نوع تصمیمی که از طرف ذات شاهانه اتخاذ شود اعلام فرمودند.”
گفته شده است که ثریا علاقه‌ای به مادرشاه، اشرف پهلوی و شهناز، دختر شاه از ازدواج قبلی نداشته و این دلیل جدایی بوده است. به نوشته غلامرضا افخمی، محقق و استاد دانشگاه و به نقل از اشرف پهلوی: “شاه عاشق ثریا بود و اگر ثریا می‌توانست برای او جانشینی بیاورد، آنان هیچ‌گاه از هم جدا نمی‌شدند.”
محمدرضا از ثریا خواست تا به سن موریتس برود و روز ۲۴ بهمن ۱۳۳۶ با تشریفات رسمی تهران را ترک گفت. وی بعد از آن دیگر هیچ وقت به ایران باز نگشت.
ثریا به سینما و بازیگری علاقه داشت و سعی می‌کرد طعم تلخ طلاق را با گذراندن اوقات در مجالس بازیگران و کارگردانان معروف ایتالیایی سپری کند. ثریا به دلیل این‌که ممکن بود محمدرضا پهلوی اجازه ندهد، پیشنهاد بازی در فیلم را رد می‌کرد، ولی بعدا به پیشنهاد “فرانکو ایندووینا” برای بازی در فیلم “سه چهره یک زن” جواب مثبت داد. (عکس: ثریا و ریچارد هریس در ونیز ایتالیا. تاریخ ۱۹۶۴ میلادی)
ثریا بعدها با “فرانکو ایندووینا” شریک زندگی شد. اما این رابطه دیری نپایید و فرانکو بر اثر سقوط هواپیما کشته شد. (عکس: ثریا، ریچارد هریس و مائورو بولونینی در ونیز ایتالیا. تاریخ ۱۹۶۴ میلادی)
ثریا اسفندیاری در ۴ آبان ۱۳۸۰ در سن ۶۹ سالگی بر اثر سکته مغزی در پاریس درگذشت. مراسم تشییع جنازهٔ وی در کلیسایی آمریکایی در پاریس بر‌گزار شد. در این مراسم اشرف پهلوی و غلامرضا پهلوی نیز حضور داشتند. ثریا را در گورستانی در مونیخ آلمان دفن کردند. بیژن برادر کوچک‌تر ثریا (۱۳۸۰ – ۱۳۱۶) نیز یک هفته پس از فوت ثریا درگذشت. وی گفته بود: “بعد از او، من هم‌صحبتی ندارم.” (عکس: مراسم تشییع جنازه ثریا)
ثریا برادرش بیژن را وارث اموال خود معرفی کرده بود و وصیت کرده بود تا اموالش‌را به حراج بگذارند و پولش را به صلیب سرخ فرانسه، کودکان عقب مانده و سگ‌های ولگرد بدهند. با مرگ بیژن اما ۳۰ نفر از بستگان و آشنایان ثریا اسفندیاری در دادگاهی غیر علنی در مقابل هم قرار گرفته‌اند. این دادگاه وظیفه دارد درباره “وارث حقوقی و واقعی” ثریا تصمیم بگیرد.
منبع: دویچه وله فارسی
