گزنه گیاه دارویی فوق العاده پر خاصیتی است که قدمت استفاده پزشکی از آن به یونان باستان برمی گردد. این گیاه برگ های قلب شکل و گل های زرد یا صورتی دارد و ساقه آن 1 تا 2 متر رشد می کند.
طبع گزنه گرم و خشک است، این گیاه از دیرباز در طب سنتی جایگاه ویژه ای داشته و به خصوص برای درمان نقرس، رماتیسم و کاهش درد مفاصل استفاده می شده است.
امروزه دانشمندان نیز خواص زیادی برای این گیاه جادویی ذکر کرده اند که از آن جمله می توان به درمان بزرگ شدن پروستات، تسکین درد مفاصل، کاهش علائم آلرژی، کنترل قند خون، کاهش فشار خون، حفظ سلامت کبد و درمان اگزما اشاره کرد.
جالب است بدانید:
- گزنه امروزه در سراسر نقاط جهان یافت می شود اما منشا آن به نواحی سردتر اروپا و آسیا برمی گردد.
- برگ های گزنه دارای کرک های گزنده ای است که از خورده شدن آن ها توسط حیوانات جلوگیری می کند، هنگام لمس کردن این برگ ها باید بسیار مراقب بوده و برای جلوگیری از تحریکات پوستی دستکش به دست کنید.
- به دلیل خواص فراوان گزنه، مردم معتقد بودند برای از بین بردن تب باید این گیاه را از ریشه کنده و در همان زمان نام بیمار را فریاد بزنیم.
- این گیاه از دوران نوسنگی برای ساخت منسوجاتی همچون پارچه و کاغذ استفاده می شده، امروزه نیز در برخی نقاط دنیا پارچه های گزنه به دلیل قیمت ارزان و کیفیت خوب آن ها رایج هستند.
- گزنه برای رنگ آمیزی پارچه و تولید رنگ دهنده های مواد غذایی کاربرد دارد، مواد استخراج شده از ساقه زیرین گزنه برای تولید رنگ زرد و برگ های آن برای تولید رنگ سبز استفاده می شوند.
- ارتش آلمان در جنگ جهانی اول از گزنه برای تهیه یونیفرم و از برگ های گزنه برای رنگ کردن آن ها استفاده می کرده است.
- گزنه دارای مواد معدنی فراوان است و به همین دلیل برای تولید کودهای کشاورزی به کار می رود.
- در یونان باستان از گزنه به عنوان گیاه ادرار آور و ملین و در اروپای قرون وسطی برای درمان درد مفاصل و ماده ادرار آور استفاده می شده است.
در ادامه مطلب با پرشین استار همراه شوید تا با بهترین خواص گزنه برای سلامتی آشنا شده و درباره نحوه مصرف و مضرات آن بیشتر بدانیم.
در ادامه بخوانید : خواص پونه کوهی
خواص دارویی و فواید گزنه
1. مشکلات ادراری، بزرگ شدن پروستات
گیاه گزنه برای درمان مشکلات ادراری و بیماری هایپرتروفی خوش خیم پروستات در مردان مفید می باشد. این بیماری به دلیل بزرگ شدن پروستات و فشار روی مجاری ادرار ایجاد می شود و با علائمی همچون تکرر ادرار، تخلیه ناکامل مثانه، ادرار دردناک و کاهش جریان ادرار همراه است.
مطالعات حیوانی نشان داده گیاه گزنه به دلیل تاثیر روی هورمون های موثر در این بیماری اثر مشابه داروی فیناستراید – از داروهای درمان عارضه بزرگ شدن خوش خیم پروستات – دارد و عصاره ریشه این گیاه رشد و نمو سلول های سرطانی را کند یا متوقف کرده و به درمان مشکلات ادراری همچون عفونت دستگاه ادراری کمک می کند.
در طب سنتی گزنه به عنوان گیاه ادرار آور و درمان طبیعی عفونت مثانه شناخته شده است.
2. آرتروز و درد مفاصل
مبتلایان به آرتریت معمولا دچار درد مفاصل در ناحیه دست، زانو، ران و ستون فقرات هستند و استفاده موضعی از برگ گزنه به دلیل خاصیت ضد التهابی این گیاه در کنار داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی به کاهش درد مفاصل کمک کرده و در برخی موارد می توان زیر نظر پزشک مصرف داروهای شیمیایی را کاهش داد.
3. آلرژی ها و تب یونجه
خاصیت ضد التهابی گزنه روی گیرنده ها و آنزیم های اصلی که باعث بروز واکنش های آلرژیک در بدن می شوند اثر گذاشته و با مسدود کردن گیرنده های هیستامین و جلوگیری از واکنش سلول های سیستم ایمنی خطر بروز حساسیت های فصلی و آلرژی ها را کاهش می دهد.
مصرف خوراکی گیاه گزنه به کاهش علائم تب یونجه – نوعی آلرژی که باعث التهاب دیواره داخلی بینی می شود – کمک می کند و برای کاهش علائم آلرژی از جمله عطسه، گرفتگی بینی و خارش مفید است.
4. کاهش خونریزی
مطالعات انجام شده روی محصول خاص حاوی گزنه نشان داده استفاده موضعی از این گیاه به کاهش خونریزی به خصوص بعد از عمل جراحی کمک می کند.
5. کنترل قند خون و دیابت
مطالعات مختلف نشان داده گزنه به دلیل ترکیبات خاصی که اثر انسولین را تقلید می کنند به کاهش و کنترل قند خون در افراد دیابتی کمک می کند، اگرچه به مطالعات بیشتری در این زمینه نیاز است.
6. کاهش فشار خون بالا
گزنه از دیرباز در طب سنتی برای درمان فشار خون بالا استفاده می شده است، امروزه نیز مطالعات علمی متعدد نشان داده گزنه با افزایش تولید اکسید نیتریک در بدن به عنوان گشاد کننده عروق خونی عمل کرده و با شل کردن عروق به کاهش فشار خون بالا کمک می کند.
علاوه بر این گزنه دارای ترکیباتی است که به عنوان مسدود کننده کانال کلسیم عمل کرده و به کاهش انقباضات عضلانی قلب و آرام سازی آن کمک می کند.
7. سلامت کبد
گزنه به دلیل خاصیت آنتی اکسیدانی قوی از کبد در برابر آسیب های ناشی از سموم، فلزات سنگین و التهاب محافظت می کند.
8. دیورتیک طبیعی
این گیاه با افزایش ادرار به دفع نمک، آب اضافی و سموم بدن کمک کرده که به نوبه خود باعث کاهش موقتی فشار خون می شود.
9. سایر خواص گزنه در طب سنتی
از دیگر خواص گزنه می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- افزایش شیر مادر
- افزایش رشد مو
- کاهش خونریزی لثه
- درمان مشکلات کلیه و مجاری ادراری
- درمان احتباس آب در بدن
- پیشگیری و درمان اسهال
- کاهش خونریزی پریود
- درمان آسم
- درمان بواسیر
- درمان نیش حشرات
- درمان تاندونیت
- درمان کم خونی
خواص گزنه برای پوست و مو
10. بهبود زخم و سوختگی
استفاده از پماد گزنه به درمان زخم از جمله سوختگی ها کمک می کند.
11. اگزما
گزنه به دلیل خاصیت ضد التهابی و آنتی هیستامین به عنوان درمان طبیعی اگزما شناخته شده است.
مطالعات نشان داده مصرف خوراکی گزنه برای مقابله داخلی بدن با اگزما و پماد حاوی گزنه نیز به کاهش علائم پوستی این بیماری از جمله جوش های خارش دار و قرمزی کمک می کند.
12. درمان شوره
از جمله کاربردهای گزنه در صنایع آرایشی و بهداشتی می توان به تولید شامپو گزنه اشاره کرد که برای درمان شوره سر و حفظ سلامت موها مفید است.
نحوه مصرف گزنه
گزنه معمولا به صورت خشک، منجمد، کپسول های مکمل و پماد عرضه می شود و افزودن این گیاه به رژیم غذایی روزانه بسیار ساده است.
گزنه بعد از پختن طعم شبیه اسفناج ترکیب شده با خیار می دهد و منبع عالی ویتامین های A ، C، پروتئین و آهن است.
برگ، ریشه و ساقه گزنه همگی قابل خوردن هستند. برگ ها را می توان شبیه اسفناج بخارپز کرده و برگ، ساقه و ریشه آن را داخل سوپ، خورش ها، اسموتی و غذاهای سرخ شده اضافه کرد، برای این کار بهتر است برگ های جوان را انتخاب کنید.
از برگ و گل های خشک گزنه می توان برای تهیه دمنوش گزنه استفاده کرد.
پمادهای گزنه اغلب برای تسکین علائم آرتروز عرضه می شود.
اگر خودتان سبزی را برداشت می کنید برای جلوگیری از سوزش پوست دست هنگام چیدن از دستکش های ضخیم استفاده کنید، برداشت گزنه بهتر است در فصل بهار و زمانی که برگ های گیاه جوان هستند انجام شود زیرا با افزایش سن و پس از گل دادن گیاه طعم آن ها تلخ خواهد شد.
هشدار: از مصرف گزنه خام و برگ های تازه این گیاه اجتناب کنید.
نحوه درمان سوزش ناشی تماس دست با گزنه
اگر دچار سوزش ناشی از کرک های گزنه شده اید مهم است که از خاراندن و لمس کردن ناحیه اجتناب کنید، زیرا مواد شیمیایی محرک اگر روی سطح پوست باشند به راحتی با شستن دست با آب و صابون از بین می روند در حالی که لمس کردن و خاراندن ناحیه باعث می شود این مواد شیمیایی داخل پوست نفوذ کرده و عوارض آن را برای مدت طولانی تری ادامه پیدا کند.
برای کاهش تحریکات پوستی می توان مقداری آب برگ خرد شده مریم گلی یا گیاه گزنه را روی ناحیه قرار داده یا از ژل آلوئه ورا، پماد کالامین یا کمپرس سرد برای درمان خانگی آن استفاده کرد.
مقدار مصرف گزنه برای درمان بیماری ها
اگرچه دوز مشخصی برای مصرف گزنه ارائه نشده اما براساس مطالعات انجام شده دوزهای زیر معمولا موثر خواهد بود:
برای درمان بزرگ شدن غده پروستات: 360 میلی گرم عصاره ریشه گزنه هر روز
برای درمان آلرژی: 600 میلی گرم برگ های منجمد – خشک گزنه هر روز
قبل از مصرف مکمل های گزنه حتما با پزشک مشورت کنید.
عوارض جانبی و مضرات گزنه
- مصرف گزنه خشک یا پخته در مقادیر معمولی در افراد سالم معمولا بی خطر است اما مصرف گیاه تازه گزنه توصیه نمی شود.
- هنگام دست زدن به برگ های تازه گزنه احتیاط کنید زیرا خارهای آن ممکن است باعث آسیب پوست شود. این خارها حاوی مواد شمیایی همچون استیل کولین، هیستامین، سروتونین، لکوترین ها و اسید فرمیک هستند که ممکن است باعث بروز جوش، برجستگی، کهیر و خارش پوستی شوند.
- خارهای گزنه در موارد نادر به واکنش های آلرژیک شدید و حتی کشنده منجر می شود، خوشبختانه این مواد شمیایی هنگام خوردن گزنه خشک یا پخته باعث بروز سوزش دهان یا معده نخواهد شد.
- مصرف گزنه در زنان باردار باعث انقباضات رحم شده و خطر سقط جنین را افزایش می دهد.
- مصرف گزنه برای اولین بار در برخی افراد ممکن است باعث بروز ناراحتی معده، اسهال و دیگر واکنش های خفیف شود، توصیه می شود از مقادیر کم شروع کنید.
- گزنه ممکن است با برخی داروها تداخل داشته باشد، به عنوان مثال اثر دیورتیک گیاه باعث تقویت اثر داروهای دیورتیک شده و خطر کم آبی بدن را افزایش می دهد، در صورت مصرف هر یک از داروهای زیر قبل از مصرف گزنه با پزشک مشورت کنید:
– داروهای رقیق کنند خون
– داروهای فشار خون
– دیورتیک ها
– داروهای دیابت
– لیتیوم
– داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی
– داروهای آرامبخش
توجه: هنگام مصرف همزمان گزنه با مکمل ها و گیاهان دارویی دیگر احتیاط کنید.
منابع: healthline – draxe
