نفت خام یا پترولیوم (Petroleum) از مواد طبیعی پرکاربرد در زندگی بشر است که به عنوان پر مصرف ترین مایع بعد از آب شناخته شده و در تولید بسیاری از محصولات مصرفی انسان ها در زمینه های مختلف از آن استفاده می شود.
نفت منبع سوخت است، مایعی زرد رنگ یا سیاه که از هزاران مولکول و ترکیبات آلی بخصوص ترکیبات هیدروکربنی مختلف تشکیل شده و از بخش زیرین پوسته زمین استخراج می شود. اغلب هیدروکربن های موجود در نفت خام از نوع آلکان ها می باشد.
نفت خام عمدتا با حفاری از دل زمین استخراج شده و طی مرحله تقطیر جداسازی اجزای اصلی آن از هم جدا می شود و کلمه پترولیوم هر دو نوع نفت خام پردازش نشده و فراورده های دیگری که از نفت خام پردازش شده به دست می آیند را پوشش می دهد.
کاربردهای مختلف نفت خام
هنگامی که صحبت از نفت خام و موارد استفاده آن به میان می آید بیشتر مردم به سوخت هایی همچون بنزین یا گازوئیل فکر می کنند اما کاربرد نفت خام و فراورده های آن تنها به این موارد خلاصه نمی شود بلکه طیف وسیعی از محصولات در زمینه های مختلف از تکنولوژی گرفته تا اقتصاد، صنعت، کشاورزی، داروسازی، صنایع غذایی و کاربردهای خانگی را در بر می گیرد.
برخی کاربردها و موارد استفاده نفت خام عبارتند از:
1. کشاورزی
از کاربردهای مهم نفت خام در کشاورزی می توان به تولید کودهای شیمیایی اشاره کرد. نفت خام برای تهیه آمونیاک استفاده می شود که منبع نیتروژن در کشاورزی بوده و طی فرایند هابر به دست می آید.
علاوه بر این در تولید تقریبا تمامی آفت کش های مورد استفاده در کشاورزی نفت خام به کار رفته است. نفت خام برای راه اندازی ماشین آلات کشاورزی نیز نقش مهمی ایفا می کند.
2. رنگ ها، مواد شوینده و غیره
برخی هیدروکربن های آروماتیک موجود در نفت خام که شامل تولوئن، بنزن و زایلن می باشد در تولید محصولاتی همچون رنگ ها، مواد شوینده مصنوعی و پارچه مورد استفاده قرار می گیرند.
بنزن و تولوئن مواد اولیه ساخت پلی اورتان ها هستند که در سورفکتانت ها، روغن ها و حتی جلا دادن چوب استفاده می شود.
عنصر اصلی اسید سولفوریک را نیز گوگرد تشکیل داده که از نفت خام به دست می آید.
3. پلاستیک ها، رنگ های نقاشی و غیره
پلاستیک یکی از عناصر ضروری و مورد نیاز در زندگی مدرن امروز است. از مانیتورهای کامپیوتر گرفته تا نایلون ها و سیتروفوم ها، مواد پلاستیکی مختلفی هستند که در کارخانه ها و از نفت خام تولید می شوند.
پلی استایرن ها که در ساخت فوم های پلی استایرن استفاده می شوند و پلی وینیل کلراید یا پی وی سی هر دو محصولات صنعتی متعلق به دوران بعد از جنگ جهانی دوم هستند و از نفت خام به دست می آیند.
نایلون نیز که در همه چیز از جوراب گرفته تا بسته بندی مواد غذایی، چرخ دهنده های ماشینی و حتی موتور ماشین به کار می رود موفق ترین پلاستیک های مبتنی بر نفت خام محسوب می شود.
اغلب پلاستیک ها از الفین ها به دست می آیند که شامل اتیلن و پروپیلن (از خانواده آلکن ها) می باشند.
4. لاستیک ماشین
تا سال 1910 میلادی همه لاستیک ها از الاستومرهای طبیعی گیاهی به دست می آمدند و نیاز به لاستیک مصنوعی تا قبل از جنگ جهانی دوم نسبتا کم بود اما طی جنگ جهانی دوم به دلیل تحریم لاستیک طبیعی از آمریکای جنوبی نیاز به تولید لاستیک مصنوعی افزایش یافت.
لاستیک مصنوعی از محصولات بوتادین است که یکی از پایه های اصلی صنعت پتروشیمی محسوب می شود.
5. مواد دارویی
روغن معدنی و وازلین هر دو از محصولات نفت خام هستند که در بسیاری از کرم ها و پمادهای موضعی از آن ها استفاده می شود.
شامپوی تار برای پسوریازیس و شوره سر از جمله محصولات نفتی است. همچنین اغلب داروها مولکول های آلی پیچیده ای هستند که پایه آن ها را مولکول های آلی ساده تر و کوچک تر تشکیل داده که اغلب آن ها از نفت خام به دست می آیند.
6. حمل و نقل
کل سیستم حمل و نقل دنیا به نفت خام وابسته است و این ماده انقلابی عظیم در سیستم حمل و نقل جاده ای، ریلی، آبی و هوایی ایجاد کرده است. همان طور که می دانید بنزین و گازوئیل که منابع اصلی انرژی برای همه نوع وسیله نقلیه مدرن محسوب می شوند هر دو از نفت خام به دست می آیند.
7. تولید برق
نفت منبع اصلی تولید نیرو در حوزه صنعت بوده و از گازوئیل در توربین های گازی برای تولید برق استفاده می شود.
8. گرمایش و نورپردازی
نفت های سنگین تر در دستگاه های گرمایش مرکزی برای فروشگاه ها، ادارات و منازل استفاده می شوند. نفت همچنین برای تولید برق به کار می رود که سیستم روشنایی صنعتی و خانگی به آن وابسته است.
نفت های سبک تر مانند نفت سفید نیز برای اهداف خانگی استفاده می شوند.
9. روان کننده
روان کننده ها و گریس ها که در دستگاه های مختلف بخصوص ماشین های مورد استفاده در حمل و نقل و ماشین آلات صنعتی مصرف زیادی دارند همگی از نفت خام تولید می شوند.
10. صنایع پتروشیمی
هر دو صنعت شیمی و پتروشیمی از محصولات نفتی به عنوان ماده خام مورد نیاز خود استفاده می کنند. همان طور که قبلا اشاره کردیم محصولات نفتی در تولید کودهای شیمیایی، الیاف مصنوعی، لاستیک مصنوعی، نایلون، پلاستیک، آفت کش ها و حشره کش ها و همچنین عطر، رنگ، کربن سیاه، گوگرد و غیره کاربرد گسترده ای دارد.
منابع: petroleum – yourarticlelibrary
